کتاب مهاجرت و آسیب‌های اجتماعی در کلان شهر تهران نوشته‌ی زهرا بهارمست و محمود محمودی کیا، علل و زمینه‌های افزایش مهاجرت به تهران و ارتباط آن را با میزان افزایش آسیب‌های اجتماعی بررسی کرده و به طرح راهکارهای برون‌رفت از این وضعیت چالش‌برانگیز می‌پردازد.

درباره‌ی کتاب مهاجرت و آسیب‌های اجتماعی در کلان شهر تهران:

افزایش روند مهاجرت به کلان‌شهرها و متعاقب آن گسترش شهرنشینی و رابطه آن با آسیب‌های اجتماعی یکی از چالش‌های اصلی الگوی توسعه شهری کشور در چند دهه اخیر بوده است؛ تا آنجا که برخی از پژوهش‌ها از توسعه شتابان و نامتوازن و نیز توزیع نابرابر منابع بین مناطق مختلف جغرافیایی و سیاست تمرکزگرایی در صد سال اخیر، به عنوان یکی از عوامل اصلی بروز آسیب‌های اجتماعی در کلان‌شهرها یاد می‌کنند. رشد فزاینده‌ی شهرنشینی و نیز توسعه مراکز شهری، آسیب‌های اجتماعی فراوانی را به همراه داشته است؛ در این میان کلان‌شهرها از مهم‌ترین کانون‌های بروز ناهنجاری‌های اجتماعی به شمار می‌روند.

در بررسی عوامل مؤثر در شکل‌گیری روند افزایشی مهاجرت به کلان‌شهرها – با عنایت به یافته‌های مطالعات مهاجرتی در همبستگی بین مهاجرت و عوامل مختلف می‌توان به مواردی اشاره کرد که نقش سن را مبنی بر شکل‌گیری عمده مهاجرت‌ها در سنین ۲۰ تا ۳۵ سال گوشزد می‌نماید. دستیابی به آموزش، دومین عامل مؤثر در مهاجرت به شمار می‌رود و لذا تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی سه برابر بیشتر از کسانی است که از تحصیلات ابتدایی برخوردارند. همچنین با وضعیت مالکیت، مهاجرت هم تغییر پیدا می‌کند؛ چنانچه مهاجرت در میان اجازه‌نشین‌ها‌، سه یا چهار برابر بیشتر از مالکان است.

در حال حاضر نیز شهرها به ویژه کلان‌شهرها – چه در ایران و چه در دیگر کشورها – مهم‌ترین کانون‌های بروز ناهنجاری و جرائم اجتماعی به شمار می‌روند و به همین دلیل در فرایند برنامه‌ریزی شهری برای یک شهر سالم، کاهش جرم و جنایت در محیط‌های شهری به ویژه در حومه‌های شهری جدید، یکی از مهم‌ترین اهداف در ایجاد شهر سالم است.

کتاب مهاجرت و آسیب‌های اجتماعی در کلان شهر تهران (Migration And Social Harms In Tehran Metropolis) مناسب چه کسانی است؟

مطالعه‌ی این کتاب برای علاقه‌مندان به مباحث علوم اجتماعی و جامعه شناسی مفید خواهد بود.

در بخشی از کتاب مهاجرت و آسیب‌های اجتماعی در کلان شهر تهران می‌خوانیم:

در ابتدا لازم است میان آسیب‌های اجتماعی با مشکلات اجتماعی و جرم تفکیک قائل شویم. آسیب اجتماعی به هر نوع عمل فردی یا جمعی اطلاق می‌شود که در چهارچوب اصول اخلاقی و قواعد عام عمل جمعی رسمی یا غیر رسمی جامعه محل فعالیت کنش‌گران؛ قرار نمی‌گیرد و در نتیجه با منع قانونی، تعقیب قانونی، قبح اجتماعی، تکفیر اخلاقی و طرد اجتماعی مواجهه می‌شود. در حالی که مشکل اجتماعی به وقایع، رفتارها یا فرایندهایی اطلاق می‌شود که مستقیم یا غیر مستقیم در ساختار یا عملکرد عادی جامعه اختلال ایجاد کند. ملاک تشخیص اختلال تعداد قابل توجهی از افراد هستند. در حالی که جرم به رفتار خلاف قوانین و مقررات اطلاق می‌شود. درواقع، آسیب اجتماعی به نوعی ناهمنوایی یا انحراف از ارزش‌ها و یا ناهنجاری جامعه بازمی‌گردد.

آسیب‌های اجتماعی در سطوح مختلفی قابل طرح هستند. مثلاً آسیب‌های فردی مانند اعتیاد، خودکشی؛ آسیب‌های خانواده مانند همسرآزاری، کودک‌آزاری و طلاق؛ آسیب‌های اقتصادی مانند رشوه، اختلاس و آسیب‌های فرهنگی مانند تهاجم فرهنگی. درواقع آسیب‌های اجتماعی پدیده‌هایی متنوع، نسبی و متغییرند؛ اما با وجود تنوع و نسبیت، پدیده‌هایی واقعی و قانونمند بوده و ناآگاهی نسبت به آنها نافی وجودشان نیست. قانونمند بودن کنترل‌پذیری آسیب‌ها را ممکن می‌سازد. بنابراین، آسیب‌های اجتماعی قابل پیشگیری و درمان هستند.

فهرست مطالب کتاب

فصل اول: کلیات
مقدمه
مروری بر ادبیات و سوابق موجود
فصل دوم: مبانی نظری و چهارچوب مفهومی
درآمدی بر چستی آسیب‌های اجتماعی
مفهوم‌ آسیب اجتماعی
علل و عوامل پیدایش آسیب‌های اجتماعی
نظریات تبیینی در باب پدیده مهاجرت
نظریه راونشتاین
الگوی ویلسون
الگوی کاساردا
الگوی کلیفورد شاو
نظریه کارکردگرایی
نظریه وابستگی
نظریه محرومیت نسبی
نظریه تودارو
نظریات تبیین‌کننده رابطه مهاجرت با آسیب اجتماعی
آسیب اجتماعی به مثابه پیامد الگویی از سبک زندگی شهری معاصر
نظریه ساخت اجتماعی و آنومی مرتن
تحلیل ارتباط فقر فرهنگی با قانون‌گریزی
نظریه فرهنگ فقر از اسکار لوئیز
نظریات پیرامون ارتباط متقابل فضا و رفتار
فصل سوم: روش تحقیق و تعریف مفاهیم
روش‌شناسی تحقیق
رویکرد پژوهش
روش‌ جمع‌آوری داده‌ها
جامعه آماری، روش نمونه‌گیری و حجم نمونه
روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‌ها
واژه‌ها و اصطلاحات فنی و تخصصی (به صورت مفهومی و عملیاتی)
فصل چهارم: تحلیل داده‌ها بر اساس سطوح چهارگانه
روایتی از جامعه آماری کلان‌شهر تهران
تحلیل داده‌ها
سطح لیتانی
سطح علل تجربی
علل گفتمانی
علل استعاره‌ای / اسطوره‌ای
فصل پنجم: جمع‌بندی
سناریوی محتمل
راهکارهای پیشنهادی در ترمیم و برون‌رفت آسیب‌های اجتماعی
منابع