کتاب ماخذ شناسی تاریخ اسلامی نوشته‌ی دکتر عباس رهبری به تاریخ جهان اسلام می‌پردازد. تاریخ اسلام غیر از بخش سیاسی در بر دارنده‌ی حوزه وسیعی است که شامل تاریخ علوم، اخبار و احوال دانشمندان رشته‌های مختلف می‌شود و می‌توان گفت از محدثان گرفته تا فقیهان، ادیبان، پزشکان و فیلسونان را در برمی‌گیرد.
شناخت کتاب‌ها این فرصت را برای پژوهشگران فراهم می‌آورد که از یک سو از تجارب دیگران استفاده کنند و آثار موازی به جای نگذارند، از سوی دیگر جوانبی را که از نگاه پژوهش‌های گذشتگان به جای مانده است، آشکار کنند.
در بینش اسلامی علم و دانش از آن چنان تقدسی برخوردار است که پیامبر اسلام می‌فرمایند برای بدست آوردن آن حتی تا چین هم سفر کنید. علم تاریخ هم از علومی است که می‌توان با آن از گذشتگان یاد گرفت و برای آینده از علم آنان استفاده کرد.
برای شناخت منابع علم تاریخ، برخور داری از دانش مأخذشناسی اهمیت بسیار دارد تا جایی که بدون داشتن این علم نمی‌توانیم خود را به مقصد برسانیم. این علم د ر اسلام، تاکنون را در بر دارد.
در بخشی از متن کتاب مأخذشناسی (Bibliography Of Islamic History) تاریخ اسلامی می‌خوانیم:
جهان آفرینش، میدان تلاش و کوشش است، هر موجودی در عرصه خلقت، باید مسیر خویش را با حرکت کلی نظام حاکم برجهان هماهنگ سازد تا امکان بقاء و دوام حیات را داشته باشد. در نظام هستی سستی و کندی، به منزله بازماندن از کاروان آفرینش و رها شدن به دیار غیبی خواهد بود.
انسان به عنوان یکی از موجودات عالم خلقت، نه‌تنها از این قانون عمومی مستثنی نیست بلکه چون اشرف و افضل مخلوقات است برای شکوفایی استعدادها و دستیابی به قله پرافتخار کمال، نیاز بیشتری به شناخت نظام هستی دارد، زیرا شناخت صحیح از مفهوم و محتوای کتاب آفرینش، حیات انسانی او در مسیر اهداف بلند خلقت قرار می‌گیرد و ذخایر وجودش به شکل زیباتری یکی پس از دیگری نمایان می‌شود.
یکی از موارد درخشش شخصیت حقیقی انسان میدان علم و تحقیق است، انسان‌ها در عرصه علم، جوهر درونی خود را در معرض دید دیگران قرار داده و به میزان تلاش و کوششی که دارند دلبستگی خویش را به بقاء و ماندن نشان می‌دهند. علم و دانش مفید علاوه بر این که سازنده اجتماع است، سازنده عامل نیز می‌باشد، زیرا انسان در صحنه عمل پرداخته می‌شود و هر چه او با علم و دانش تماس بیشتری داشته باشد فلز وجودش تیزتر و شفاف‌تر می‌گردد.
فهرست مطالب کتاب
مقدمه
فصل اول: کلیات
شناخت منبع و مأخذ
تاریخ
اصطلاح و تعریف واژه تاریخ
تعریف تاریخ
متغیرهای تاریخ
تاریخنگاری
فلسفه تاریخ
تاریخ‌نگار
شبه‌تاریخ
تفاوت موضوع و مفهوم تاریخ
تاریخ نگاری اسلامی
آغاز و انگیزه‌های تاریخ نگاری اسلامی
تأثیر شناخت تاریخ صدر اسلام
انگیزه‌های تاریخ نگاری
ویژگیهای تاریخ نگاری اسلامی
هدف و فایده تاریخ نگاری در نگاه مورخان مسلمان
جایگاه تاریخ در طبقه بندی علوم نزد مسلمانان
تقسیم علوم نزد اندیشمندان یونانی
تاریخ در طبقه‌بندی علوم
فصل دوم: منشاء تاریخ نگاری اسلامی
۱) میراث عربی
۲) میراث ایرانی
۳) میراث یونانی
۴) میراث یهودی
۵) میراث مسیحی (بیزانسی سریانی)
۶) میراث اسلامی
الف) قرآن
ب) سیره پیامبر
فصل سوم: روش‌ها و انواع تاریخ نگاری اسلامی
تاریخ نگاری
۱) روش روایی
۲) روش ترکیبی
۳) روش تحلیلی
انواع تاریخ نگاری اسلامی
سیره و مغازی
انواع سیره
مقاتل، فتن و حروب
منابع دست اول
منابع دست دوم
منابع متأخر
آشنایی بابرخی از مقاتل
مقاتل دیگر
برخی از منابع نامعتبر
خراج و فتوح
خراج
فتح
تاریخ‌های عمومی
برخی از کتب تاریخی
التاریخ یا تاریخ خلیفه بن خیاط (قرن سوم)
تاریخ یعقوبی (قرن سوم)
اَخبارُالطّوال (قرن سوم)
تاریخ الرسل و الملوک یا تاریخ الامم والملوک (قرن چهارم)
مُروج‌الذَهَب و معادن‌الجوهر (قرن چهارم)
البدء و التاریخ (قرن چهارم)
ملوک الارض و الانبیاء (قرن چهارم)
تجارب الامم و تعاقب الهمم (قرن پنجم)
الکامل فی التاریخ کتابی (قرن هفتم)
بررسی برخی دوره های تاریخی و نمونه تاریخ‌های عمومی به زبان فارسی
تاریخ بلعمی
زین الاخبار
مجمل التواریخ و القَصص
طبقات ناصری
دوره ایلخانان
ویژگیهای کلی تاریخ نگاری دوره مغول
برخی از تاریخ‌های عمومی دوره ایلخانان (ح ۶۵۴ ح ۷۵۰)
نظام التواریخ
دوره تیموریان
تاریخ عمومی
تاریخ دودمانی
تاریخ‌های محلی، تراجم، تذکره‌ها، سیر صوفیه و اسناددیوانی
تاثیر تاریخ نگاری ایرانی بر گونه های تاریخ نویسی تیموریان هند
دوره صفویان
دوره افشاریان
دوره قاجاریان
تواریخ دودمانی و تک نگاری درباره فرمانروایان
ریشه لغوی
ویژگیهای اساسی تاریخ دودمانی و تک نگاری
روش‌های تحقیق در این روش تاریخ نگاری
قلمرو جغرافیایی
قلمرو موضوعی
زمان تک نگاری
تک نگاری لایتناهی
یک تک نگاری دارای قسمت‌های زیر است
دودمان‌های پس از اسلام
تاریخ نگاری دودمانی
تراجم
تاریخ نگاری محلی
تاریخچه تاریخنگاری محلی
کهن‌ترین تاریخ محلی موجود
تاریخ‌های محلی با صبغه دینی
تاریخنگاری محلی شیعیان
تاریخ پراکندگی عرب‌ها در بلاد اسلامی
تاریخنگاری محلی ایرانیان
قرار گرفتن در کنار تاریخ عمومی
تأثیر کتب طبقات در تاریخ محلی
تاریخ شهرها
ویژگیهای مورخان محلی
انساب
برخی از کتب نگاشته شده در این مورد
اشعار مناسب با وقایع تاریخی
تک نگاری‌ها
آثار اخباریان و نخستین تاریخ‌نگاران
روایت‌های منفرد
تاریخنگاری ترکیبی
تاریخنگاری انساب شیعیان
آثار درباره انساب
تاریخنگاری طبقات
روش تاریخنگاری طبقات
فرهنگ نامه‌ها
فصل چهارم: شیوه‌های تدوین و تنظیم در تاریخ نگاری
۱. تاریخ نگاری خبر
۲- وقایع نگاری
۳- تاریخ نگاری عمومی به روش سال شمار
۴- ذیل‌نویسی و مختصرنویسی
۵- تاریخنگاری بر اساس نسب شناسی
۶- تاریخ نگاری به شیوه طبقات
۷- سرگذشت نامه‌ها
۸- سده نامه‌ها
۹- تاریخنگاری محلی
۱۰- تاریخنگاری دودمانی
فصل پنجم: مکاتب تاریخ نگاری در اسلام
مکتب تاریخ نگاری مدینه
ویژگیهای مکتب تاریخ نگاری مدینه
سران مکتب تاریخ نگاری مدینه
مورخان بارز این مکتب
مکتب تاریخنگاری عراق
پیشینه مکتب عراق
بررسی مکاتب تاریخ نگاری شام
ویژگیهای تاریخ نگاری مکتب شام
مکتب ایران
تاریخنگاری اندلس
مکتب تاریخ نگاری مصر
مکتب تاریخ نگاری یمن
مکاتب نوین تاریخنگاری
مکتب آنال
فصل ششم: تاریخنگاری شیعیان
الف) موجبات و انگیزه‌ها
ب) سیره و مغازی پیامبر اکرم
ج) سیره امام علی و تک نگاشتهای خبری
د) تاریخ اهل بیت
ه) تاریخ‌های عمومی و دودمانی
و) تاریخ‌های محلی
ز) کتب انساب
ح) کتب طبقات و رجال
تاریخنگاری اسماعیلیان
منابع و مصادر تاریخی شیعه
الف) مصادر
ب) امالی
برخی کتب تفسیری شیعه
کتب تاریخ اسلام
کتاب‌های دلائل (از قرن چهارم تا ششم)
کتاب‌های کلامی تاریخی
کتاب‌های حدیثی تاریخی
کتب حدیث تاریخی، کتب تاریخ غیبت
کتب حدیثی تاریخی، کتب مناقب
کتاب‌های رجالی تاریخی
کتب انسابی
تاریخ‌های دوازده امامی از قرن پنجم تا هفتم
تواریخ محلی از قرن چهارم تا هشتم
آثار عربی و فارسی سنیان دوازده امامی
آثار فارسی امامی مذهبان از قرن هفتم تا دهم
کتب تراجم و رجال به تفصیل زمانی و اهمیت
تراجم
فهرست اعلام
م